NHỮNG NGUY CƠ
GÂY BỆNH TIM MẠCH
Thực tội nghiệp cho trái tim nhỏ bé..,
Tim chỉ nhỉnh cỡ bàn tay nắm, nặng khoảng 1 lb (453g), nằm
khiêm nhường ở góc trái lồng ngực. Tim rất hiền lành, chăm chỉ làm việc. Mỗi ngày tim co bóp cả 100,000 nhịp, bơm ra gần 7500
lít máu để nuôi dưỡng cơ thể. Tim cũng dạt dào những tình cảm thương yêu, được
mọi người nâng niu ca ngợi...
Vậy mà biết bao nhiêu khó khăn giông tố cứ
rình rập, đe dọa làm tan nát một đời tim với bệnh
này, tật nọ...
Thực vây, bệnh tim mạch là nguyên nhân số một về tử vong
tại nhiều các quốc gia trên thế giới. Riêng tại Hoa Kỳ, năm 2004 có trên 60
triệu người bị bệnh tim mạch với rất nhiều thiệt hại nhân mạng.
Bệnh Tim Mạch là bệnh của trái tim và bất cứ một huyết quản nào. Bệnh gồm
có nhiều loại khác nhau như cao huyết áp, bệnh động mạch vành, bệnh các van của tim, tai biến
động mạch não, phong thấp tim, suy tim, bệnh tim bẩm sinh, loạn nhịp tim, phình
động-tĩnh mạch, tắc nghẽn động mạch, bệnh động mạch cảnh...
Bệnh của động mạch tim là dạng thông thường nhất. Động mạch
này cung cấp máu có nhiều oxygen và dưỡng chất để nuôi các tế bào của trái tim. Nếu vì
một lý do nào đó mà sự lưu thông máu tới tim bị gián
đoạn, thì tim sẽ bị tổn thương và không hoạt động được.
Những rủi ro đưa tới các bệnh Tim Mạch.
Trong y khoa, nguy cơ
hoặc rủi ro là những yếu tố có thể làm cho cơ thể bị đau yếu suy nhược. Tuy nhiên, có rủi ro
không phải là đương nhiên bị bệnh, mà chỉ là “có thể”, nếu ta không tìm cách
thay đổi, xa lánh các rủi ro đó.
Vì vậy, khi đi khám
bệnh, bác sĩ thường hỏi y sử cá nhân và gia đình người bệnh cũng như nếp sống
để xem người đó có thể mắc phải một bệnh. Rồi cùng nhau thảo luận,
quyết định các phương thức phòng ngừa và điều trị thích hợp cho từng trường
hợp.
Có nhiều loại rủi ro mà một số ta có thể
thay đổi, điều trị và tránh được, một số khác ta đành bó tay. Các rủi
ro đó là:
a-Giới tính.
Nói chung thì nam
giới hay bị cơn suy tim hơn là nữ giới. Tuy nhiên, ở tuổi mãn kinh thì tỷ lệ bệnh ở đôi bên sấp sỉ bằng
nhau. Lý do được giải
thích là timmạch
của quý bà được kích thích tố nữ che trở khi còn trong tuổi mầu mỡ, sinh đẻ. Tới tuổi mãn kinh,
các kích thích tố này giảm xuống rất nhiều.
b-Di truyền.
Bệnh tim mạch
thường xẩy ra cho người trong cùng một gia đình. Quan sát cho thấy nếu bố mẹ
hoặc anh chi em bị bệnh tim thì tới
tuổi 55, con cái cũng có nhiều nguy cơ mắc bệnh đó.
c-Tuổi tác.
Tới tuổi cao, tim thường yếu đi, vách tim dầy hơn, động
mạch cứng lại và khả năng bơm máu của tim ra động mạch trở nên khó khăn. Do đó,
cao tuổi là một nguy cơ dẫn tới bệnh tim mạch. Theo
thống kê thì cứ năm người thiệt mạng vì bệnh tim thì 4 vị ở
tuổi ngoài 65.
Trên đây là ba nguy cơ mà ta đành bó tay chịu đựng, không thay đổi được. Còn
những hoàn cảnh mà ta có thể kiểm soát và tránh được là:
d-Cao huyết áp.
Thành động mạch của người bị cao huyết áp
thường cứng và kém co giãn khiến tim phải co
bóp mạnh hơn để đưa máu vào huyết quản. Lâu ngày, cơ tim sẽ dầy lên và cứng hơn. Nếu liên tục
cố gắng, tim sẽ suy yếu, bệnh hoạn và tăng nguy cơ
tai biến động mạch não, suy nhược thận. Huyết áp lý tưởng là dưới 120/70.
e-Cao cholesterol
trong máu
Cholesterol là một loại chất béo có trong thực phẩm như mỡ gà, heo, bò hoặc
dầu dừa. Gan sản xuất hầu hết cholesterol mà cơ thể cần.
Trong cơ thể, cholesterol phân phối ở mọi tế bào và có nhiều công dụng quan
trọng. Tuy nhiên khi
mức độ cholesterol trong máu lên cao (trên 200mg/100ml máu) thì nguy cơ bệnh
động mạch tim cũng tăng theo. Cholesterol sẽ đóng
thành miếng nhỏ ở thành mạch máu, đưa tới vữa xơ động mạch, cản trở sự lưu
thông của máu. Hậu quả là tim sẽ thiếu chất dinh dưỡng, tế bào tim
bị hủy hoại và ta có cơn đau tim.
g-Bệnh tiểu
đường..
Theo Hội Tim Hoa Kỳ
thì 65% người bị tiểu đường có thể thiệt mạng vì một bệnh tim mạch nào đó. Vì thế, người bị
tiểu đường nhất là loại II cần điều trị đúng đắn để tránh rủi ro này. Người Việt Nam nói riêng, dân Á châu
nói chung đều có tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường khá
cao.
h-Béo phì.
Béo phì được coi như
làm tăng cholestetrol, cao huyết áp và là nguy cơ đưa tới bệnh động mạch tim.
i-Hút thuốc lá.
Nghiên cứu cho hay
chất nicotine trong thuốc lá làm tăng nhịp tim, tăng huyết áp, giảm dưỡng khí nuôi tim, tăng huyết cục,
gây tổn thương cho tế bào lòng mạch máu, làm chất béo kết tụ trong động mạch...
Trái tim phải cố gắng làm việc nhiều hơn để đưa
máu đi nuôi cơ thể. Tất cả các yếu tố đó đều là nguy cơ đưa tới bệnh tim mạch.
k-Không hoạt động
cơ thể.
Người không vận động
đều có nhiều rủi ro bị cơn đột quỵ tim hơn là
người tập luyện cơ thể đều đặn.
Vận động cơ thể tăng
tiêu dùng năng lượng, giảm cholesterol, đường huyết và có thể làm hạ huyết áp.
Vận động cũng tăng sức mạnh của bắp thịt tim và làm
mạch máu bền bỉ hơn.
l-Căng thẳng tâm
thần.
Rủi ro của stress
trong bệnh tim mạch chưa được xác định vì mỗi người
đối phó với căng thẳng theo cách khác nhau. Với người này thì stress là khó
khăn nhưng với người khác cũng cùng stress đó lại là một thách thức mà nếu vượt
qua được thì cảm thấy phấn khởi, vui vẻ.
Tuy nhiên nếu liên
tục xẩy ra, stress có thể nâng cao nhịp tim và huyết
áp, tim sẽ cần nhiều dưỡng khí hơn. Người đã bị bệnh tim mà liên tục bị stress quấy rầy sẽ hay
bị cơn đau thắt ngực (angina pectoris);
Trong khi bị stress, thần kinh tiết ra nhiều kích thích tố, đặc biệt chất
adrenaline. Các hóa chất
này làm tăng huyết áp, đưa tới tổn thương thành động mạch mà khi lành, sẽ cứng,
cholesterol dễ dàng đóng vào đó.
Stress cũng làm tăng
chất làm máu đóng cục, làm nghẹt mạch máu và đưa tới cơn đau tim.
Ngoài ra, đôi khi
người ở trong tâm trạng căng thẳng cũng ăn nhiều (dễ
béo phì), hút thuốc lá và uống rượu nhiều hơn thường lệ.
m-Kích thích tố
Nhiều nghiên cứu cho
hay nữ giới ở tuổi mãn kinh thường hay bị bệnh tim nhiều hơn vì kích thích tố estrogen
của họ giảm rất nhiều. Estrogen được coi như làm tăng cholesterol lành HDL và
giảm cholesterol dữ LDL, do đó bảo vệ trái tim.
n-Rượu.
Uống nhiều và uống
lâu năm, rượu có thể đưa tới mập phì, tăng huyết áp và tăng chất béo
triglicerides, với hậu quả là suy tim và tai
biến động mạch não. Uống vừa phải dường như lại có tác dụng tốt cho tim.
Vừa phải là khoảng 60
cc rượu mạnh, 160 cc rượu vang và 360 cc bia, hai lần một ngày. Nữ giới thì một lần thôi. Nhưng nếu chưa bao giờ uống rượu thì cũng chẳng nên uống, vì tác
dụng tốt này cũng chưa được mọi khoa học gia đồng ý.
Vậy thì ta nên làm gì
để giảm nguy cơ bị bệnh tim mạch?
Thay đổi nếp sống đã
được các nhà y khoa học đồng ý là phương thức hữu hiệu để giảm thiểu các nguy
cơ dẫn tới bệnh tim mạch.
Sau đây là những điều ta có thể thực hiện:
a-Ngưng hút thuốc lá nếu đang hút
vì người hút thuốc bị cơn suy tim heart attack nhiều gấp đôi người không hút
thuốc. Nên
cương quyết ngưng tức thì chứ đừng lần nữa giảm hút dần dần.
b-Kiểm soát mức
cholesterol trong máu. Cholesterol cần cho các chức năng của cơ thể, nhưng nếu quá cao thì
lại có hại. Nên cố gắng giữ mức cholestetol dưới 200mg/100ml; cholesterol xấu
LDL dưới 130mg/100ml và cholesterol lành HDL trên 40mg/100ml hoặc cao hơn. Để đạt được mục đích này, nên giảm
tiêu thụ thực phẩm động vật có nhiều cholesterol và chất béo bão hòa, ăn nhiều rau và trái cây có chất xơ.
c-Đừng để huyết áp
lên quá cao. Cao huyết áp là bệnh rất thường xẩy ra và là nguyên do thứ nhất đưa tới
bệnh tim mạch. Giữ huyết áp khoảng 120/70 mmHg
bằng chế độ ăn uống hợp lý, vận động cơ thể đều đặn,
giảm béo phì và nếu cần bằng dược phẩm.
d-Giữ đường huyết ở
mức trung bình. Đường là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng cho cơ thể, nhất là
với não bộ. Nhưng nếu quá
cao, đường sẽ gây tổn thương cho nhiều cơ quan bộ phận của cơ thể như là suy
thận, hư tim,
rối loạn thần kinh ngoại vi, giảm thị giác...Nên giữ đường huyết ở mức 80 tới
120mg/100ml trước bữa ăn và 100-140mg/100ml buổi tối truoc khi đi ngủ.
e-Năng vận động cơ
thể giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch rất nhiều.
Ta chỉ cần đi bộ mỗi
ngày khoảng 30 phút, làm mươi vòng vùng vẫy trong nước quanh hồ bơi hoặc thong
thả cùng người bạn đường song hành đạp xe đạp mỗi
buổi sáng còn hơi sương gió mát. Khiêu vũ cũng là cách vận động cơ thể tốt đối với nhiều người.
Nên hỏi ý kiến bác sĩ gia đình trước khi áp dụng chương trình vận động, để
tránh “cố quá” mà thành “quá cố”.
g-Dinh dưỡng cân đối, hợp lý vừa đủ cho nhu cầu các hoạt động
của cơ thể. Giảm muối, đường; giảm thực phẩm có chất béo bão hòa, cholesterol, ăn nhiều thực phẩm gốc thực vật. Ta có
thể dùng thêm sinh tố, khoáng chất hoặc các chất chống oxy hóa, đặc biệt là đối
với quý cụ “tóc bac da mồi”.
h-Tránh béo phì để trái tim nhỏ bé khỏi phải quá sức bơm máu nuôi dưỡng cho tấm
thân nặng chừng nửa tạ.
Và cố gắng giảm thiểu
những quá mức của hỉ nộ ái ố lạc, đố kỵ ghen tương, cường điệu vọng ngữ, những
stress, những căng thẳng trong đời sống hàng ngày.Bằng kinh nghiệm “Đắc nhân tâm” xưa nay:
“Chín bỏ làm mười”,
“Ở đời muôn sự của chung”,
“Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”,
“Quảng gánh lo đi và vui sống”
“Cười là mười thang
thuốc bổ”....
Và suy gẫm bài kệ của
Vạn Hạnh Thiền sư:
Thân như bóng chớp
chiều tà
Cỏ Xuân tươi tốt, Thu
qua rụng rời
Sá chi suy, thạnh
việc đời
Thạnh, suy như hạt sương rơi đầu cành.
(Thích Mật Thể dịch).
BS. NGUYỄN Ý ĐỨC
No comments:
Post a Comment
Mời đóng góp ý kiến trong tinh thần xây dựng.
Đa tạ