VÔ DUYÊN
TỪ
(Cố ni sư Thích nữ Trí Hải)
Lòng từ bi của
chư Phật Bồ tát thường được mệnh danh là “vô duyên đại từ” và “đồng thể đại
bi”. “Vô duyên từ” là tình yêu không do sự thúc đẩy (duyên) từ bên trong (như
một tâm trạng đang cô đơn trống trải muốn tìm bạn để giải sầu) hay bên ngoài,
như khi thấy một đối tượng “hợp nhãn”.
“Vô duyên từ” là
Tình yêu tự nhiên không điều kiện, không nguyên nhân, không phải là một cảm xúc
giai đoạn, một phản ứng bên trong (nội tâm) hay một kích động bên ngoài, một
tình yêu thường trực trong đó không có cái chủ tể “yêu” và đối tượng “bị yêu”,
hoàn toàn vắng bóng “cái tôi” trong đó. Có thể nói khi có cái “tôi” thì không
có tình yêu, và khi có tình yêu thì không có cái tôi, hai chuyện ấy không thể
hiện hữu song hành. “Vô duyên từ” ví như hoa nở tỏa hương ngào ngạt khắp không
gian, nhưng hoa không bao giờ ý thức rằng “tôi nở cho người ngắm và ngửi đấy.
Hãy lại ngắm tôi đi, nếu không tôi sẽ cụp lại cho bõ ghét”. Không, hoa không
bao giờ nghĩ như vậy, nó chỉ có việc nở và tỏa hương, không cần so đo tính
toán, mình hãy nở cho ai, vì ai. “Vô duyên từ” cũng vậy là một tình yêu vô
lượng bủa khắp mọi người, mọi vật, khắp tất cả chúng sinh hữu tình, vô tình
không phân biệt. Đó là lòng thương chan chứa, trải an vui hòa bình trên khắp
mọi người mọi vật, không nỡ nhìn thấy một chúng sinh nào đau khổ, kể cả chính
mình, vì lòng từ không phân biệt mình, người. Cho nên hình ảnh đức Bồ tát Di
Lặc tượng trưng tâm đại từ (và Ngài được mệnh danh là Đức họ Từ, Từ thị) luôn
luôn có nét tươi vui, hài hòa với tất cả. Một trong những đặc tính của tâm từ
là chia sẻ niềm vui, hay “vui với người vui” trong khi một đặc tính của tâm bi
là “khóc với người khóc”. Nhưng “vui với người vui”- đặc tính của tâm từ- không
có nghĩa là “vui đâu chúc đó”, mà là một đức tính khó thực hiện, còn khó hơn cả
với đặc tính “khóc với người khóc” ở tâm bi. Từ là có thể vui cái vui của người
khác ngay cả khi cái vui ấy được xây trên sự đau khổ của chính mình. Ở đây ta
thấy rõ tâm từ khó thực hiện hơn “bi” rất nhiều: tôi dễ dàng chia sẻ nỗi buồn
(bi) với bạn nếu bạn trượt trong khi tôi thi đậu, nhưng thật khó mà chia sẻ cái
vui của bạn, nếu bạn đậu mà tôi rớt.
