Danh Thơm
và Tiếng Xấu
Danh thơm (yasa) và tiếng
xấu (ayasa) là một cặp thăng trầm mà ta phải đối phó hằng ngày.
Danh thơm, chúng ta hoan
hỉ đón mừng. Tiếng xấu, chúng ta không thích. Danh thơm làm phấn khởi tinh
thần. Tiếng xấu làm cho ta đau xót. Chúng ta thích được trứ danh. Chúng ta mong
muốn thấy tên tuổi và hình ảnh mình trên mặt báo. Chúng ta rất thoả thích thấy
những hoạt động của chúng ta, dầu không đáng kể, được tường thuật và được nhiều
người nhắc nhở, nhiều người biết đến. Lắm khi ta cũng cố gắng, một cách bất
chánh, làm cho nhiều người chú ý đến mình.
Để thấy hình ảnh mình trên
tạp chí, vài người sẳn sàng trả một số tiền to tát. Để được danh dự, vài người
sẳn sàng đóng góp quan trọng hay hối lộ cho nhóm người quyền thế. Để tự quảng
cáo, vài người biểu dương tâm trong sạch bố thí của mình bằng cách trai tăng
hằng trăm vị tỳ khưu, hay hơn nữa. Nhưng có thể những người trên sẽ hoàn toàn
thản nhiên trước nổi thống khổ của người nghèo nàn đói rách sống ngay bên cạnh
mình. Ta có thể rầy la và hành phạt một tên trộm quá đói khát, vào vườn ăn cắp
của ta một trái dừa để làm dịu bớt cơn đói, nhưng ta sẽ không ngần ngại cho ra
cả thiên dừa để đổi lại chút danh thơm.
Đó là khuyết điểm của con
người. Chí đến khi làm điều thiện, phần đông chúng ta cũng làm với ẩn ý vụ lợi.
Những người hoàn toàn vị tha rõ thật hiếm hoi trên thế gian này. Vì lẽ ấy,
người nào đã làm một việc thiện, dầu động cơ thúc đẩy đến hành động không mấy
đáng được ca ngợi, cũng không đáng được tán dương vì đã làm điều thiện ấy. Phần
đông người thế gian chúng ta luôn luôn còn giấu một cái gì trong tay áo. Ai là
người trăm phần trăm tốt? Bao nhiêu người hoàn toàn trong sạch, từ động cơ đến
hành động? Bao nhiêu người tuyệt đối vị tha?
Chúng ta không cần phải
chạy theo danh thơm tiếng tốt. Nếu chúng ta xứng đáng, nó sẽ đến mà không cần
tìm. Khi hoa đượm mật đầy đủ, ong, bướm sẽ đến. Hoa không cần mời ong, hay mời
bướm.
Đúng thật vậy, chúng ta
cảm nghe tự nhiên vui sướng, vô cùng hạnh phúc, khi thanh danh của chúng ta bay
xa, bay rộng. Tuy nhiên chúng ta phải nhận định rằng tiếng tốt, danh vọng, vinh
quang, chỉ đi theo với ta đến mồ là cùng. Rồi nó tan biến ra mây ra khói. Nó
chỉ là những ngôn từ, mặc dầu là kim ngôn, là mỹ từ, làm êm dịu tai ta.
Còn tiếng xấu thì sao?
Chúng ta không thích nghe
hay nghĩ đến nó. Chắc chắn là khi những lời nói xấu lọt vào tai ta nó sẽ làm
cho tâm ta bàng hoàng, khó chịu. Nỗi khổ tâm càng sâu đậm hơn nữa nếu những lời
gọi là tường thuật hay báo cáo ấy tỏ ra bất công hay hoàn toàn sai lạc.
Thường phải mất cả năm,
hay hơn nữa, để kiến tạo một ngôi nhà nguy nga và vĩ đại. Nhưng chỉ trong nháy
mắt khí giới tối tân hiện đại có thể tàn phá dễ dàng. Lắm khi ta phải mất nhiều
năm hay trọn cả một kiếp sống để gầy dựng thanh danh. Bao nhiêu công trình lao
khổ ấy có thể tàn rụi trong khoảnh khắc. Không ai có thể tránh khỏi câu nói tai
hại bắt đầu bằng tiếng "nhưng". Thật vậy, ông ấy rất tốt, ông đã làm
việc này, điều kia. Nhưng... phần đầu tốt đẹp đã bị cái "nhưng" đẩy
vào đêm tối của lãng quên. Bạn có thể sống đời trong sạch như một vị Phật nhưng
bạn không thể tránh những lời chỉ trích, tấn công và nguyền rủa.
Đức Phật là vị giáo chủ
trứ danh nhất thời bấy giờ, mà cũng là bị người nguyền rủa và sỉ vả nhiều nhất
thời bấy giờ.
Các bậc vĩ nhân thường
không được biết đến. Hay có được biết, thì cũng được biết một cách sai lạc.
Vào thời Đức Phật, có một
thiếu phụ thường lui tới Tịnh Xá lúc ban đêm. Những người ở đạo khác truyền rao
tiếng đồn, vu oan Đức Phật và các đệ tử Ngài đã sát hại thiếu phụ ấy và chôn
vùi dưới một đống hoa tàn, trong vòng Tịnh Xá.
Khi sứ mạng lịch sử của
Đức Phật đã được hoàn thành viên mãn và có rất nhiều người tìm đến xin xuất
gia, các vị đạo sĩ đối nghịch phỉ báng rằng vì Đức Phật mà mẹ phải lìa con, vợ
lìa chồng, và chính Ngài đã làm trở ngại mọi tiến bộ của đất nước.
Chính người em họ và môn
đệ của Đức Phật cũng nhiều lần âm mưu làm sụp đỗ phẩm hạnh cao quý của Ngài,
nhưng thất bại. Ông lại sanh tâm mưu sát Đức Thế Tôn bằng cách từ trên cao lăn
đá vào mình Ngài.
Đã là một vị Phật, Ngài
không thể bị sát hại.
Nếu đó là số phần bất hạnh
của một người vô tội và trong sạch như Đức Phật, hạng người tầm thường còn phải
chịu như thế nào nữa?
Lúc trèo núi, ta càng lên
cao người đứng dưới đồng bằng càng để ý đến ta và càng thấy ta nhỏ hơn. Và họ
chỉ thấy phía sau lưng, không thấy trước mặt. Thế gian thổi lông tìm vết này
chỉ muốn trưng bày khuyết điểm và lỗi lầm của ta. Bao nhiêu tánh tốt thì giấu
nhẹm. Cái xay quạt lúa đi bụi bặm và lúa hư, nhưng giữ lại các hạt lúa no đầy.
Cái rây thì trái lại, giữ phần xác thô sơ mà lược đi nước trái cây ngon ngọt.
Người có trau dồi trí thức giữ cho mình phần tinh tế và bỏ đi phần thô sơ. Hạng
vô học giữ cái thô và bỏ đi cái tinh vi tế nhị.
Mỗi khi bị hiểu lầm và bị
người ta vô tình hay cố ý, truyền rao một cách bất công, ta nên sáng suốt suy
nghĩ, hay nói như Epictetus đã khuyên: "May quá, người ta không quen mình
nhiều và chỉ biết mình sơ sài nên chỉ nói xấu mình bấy nhiêu.
Nếu người ta biết mình
nhiều hơn chắc mình còn bị chỉ trích nhiều hơn nữa"
Không cần phung phí thời
giờ vô ích để sửa sai những lời đồn đãi sai lạc, nếu hoàn cảnh không bắt buộc
ta phải làm sáng tỏ vấn đề. Kẻ thù nghịch sẽ lấy làm thoả thích mà thấy ta bực
bội vì lời nói của họ. Đó chính là điều mà họ mong muốn. Nếu ta thản nhiên, lời
vu oan sẽ tan biến vào quên lãng. Để thấy lỗi lầm của người khác, ta phải làm
như người mù.
Để nghe lời chỉ trích
người khác, ta phải làm như người điếc.
Để nói xấu người khác, ta
phải làm như người câm.
Không thể chấm dứt những
lời buộc tội, những lời tường thuật hay đồn đãi sai lầm. Thế gian đầy chông gai
và đá nhọn. Ta không thể dẹp sạch gai và đá. Nhưng nếu phải đi trên đó bất kể
những trở ngại thì, thay vì dời gai và đá, chuyện mà ta không thể làm, tốt hơn
ta nên mang một đôi dày và thận trọng đi từng bước, chúng ta sẽ được an toàn.
Giáo Pháp dạy ta:
"Hãy như sư tử, không
run sợ trước tiếng động.
Hãy như luồng gió, không
dính mắc trong màn lưới.
Hãy như hoa sen, từ bùn
nhơ nước đục mọc lên, nhưng không bị nước đục và bùn nhơ làm ô nhiễm.
Hãy vững bước một mình như
con tê giác."
Là chúa lâm, sư tử không
sợ hãi, run rẩy, hay giựt mình khi nghe tiếng gầm thét của các loài thú khác.
Trên thế gian này, chúng ta có thể nghe thuật lại những câu chuyện trái tai,
bất lợi, những lời buộc tội giả mạo, những tiếng vu oan phỉ báng đê hèn, vì miệng
lằn lưỡi mối không thiếu chi. Như sư tử, ta không cần để ý đến. Như một loại
khí giới của người Úc, khi được tung ra nó bay tới đánh vào mục tiêu rồi trở
lộn về tay chủ, cùng thế ấy, những lời rêu rao xấu xa đê tiện ấy sẽ chấm dứt
nơi mà nó bắt đầu đi.
Mặc chó chó sủa, đoàn lữ
hành cứ tiến bước.
Chúng ta đang sống trong
bùn nhơ nước đục. Nhiều đóa sen đã từ đó vượt lên, tô điểm sơn hà, mà không bị
nước đục và bùn nhơ làm hoen ố. Chúng ta phải cố gắng sống như hoa sen, một đời
trong sạch và cao quí, không màng để ý đến bùn nhơ mà người khác có thể ném vào
chúng ta.
Ta phải sẳn sàng đón nhận
bùn nhơ mà người ta có thể ném vào mình, thay vì mong đợi những đóa hoa hồng mà
người ta có thể tặng. Ta sẽ không thất vọng.
Mặc dầu khó, chúng ta phải
cố gắng sống trau dồi hạnh dứt bỏ, khước từ, không luyến ái. Chúng ta đến đây
một mình, một thân. Một thân, một mình, chúng ta sẽ ra đi. Trong thế gian này,
không luyến ái là hạnh phúc.
Không cần để ý đến nọc độc
của những lưỡi mối miệng lằn. Đơn độc một mình, chúng ta hãy ra đi đó đây, tận
lực phục vụ và tạo an lành cho kẻ khác.
Âu cũng lạ, rằng các bậc
vĩ nhân thường bị vu oan, phỉ báng, đầu độc, treo lên thánh giá, hay bị bắn
chết.
Ông Socrates vĩ đại bị đầu
độc. Đức Chúa KiTô cao quí bị treo trên thánh giá. Đức Mahatma Gandhi bất bạo
động bị bắn chết.
Vậy phải chăng tốt quá
cũng nguy hiểm?
Đúng khi còn sống, các vị
ấy bị chỉ trích, tấn công và sát hại. Sau khi chết, các Ngài được tôn sùng và
kỉnh mộ như thần, như thánh.
Bậc vĩ nhân vẫn bình thản
khi được khen cũng như lúc bị chê. Các Ngài không để tinh thần suy sụp khi bị
chỉ trích hay vu oan, bởi vì các Ngài không chạy theo thanh danh. Người ta có
biết được việc làm của mình không, các Ngài không để ý. Các Ngài làm việc, phục
vụ, nhưng không màng đến việc thọ hưởng.
(Những bước thăng trầm)
Narada Maha Thera / dịch PkK
No comments:
Post a Comment
Mời đóng góp ý kiến trong tinh thần xây dựng.
Đa tạ